Family Photo

Friday 21 November 2008

Ka lung min len

Cell Phone leh Coca Cola culture atang hian, kan sulhnu (Sephung laih culture kan ti ve mai dawn em ni ?) ka thlir changin ka lunglen a zual thin. Mahse lunglen thu chu ziak fung hmanga ziah fiah a har hle si, fiah zo lo mah se lunglen thu sawi chu tu’n min sel lawng chu tiin Sephung laih thu atangin bul kan tan ang.

Khatia Vawk ek verh sata Sephung kua a lo awm kha chuan, phur fahranin laih hmasak kan inchuh a, Bawng ek Sephung ai chuan a huai ngei dawn tih hriain, a hmu hmasa tu nih pawh kan intithei nghal lar mai a ni. Chutichuan, kan beiseih ang ngei, Sephung ki tha ber bawr kan han lai chhuak ngei mai a, kut zungpui leng tawk velin lei kan hai khuar a, thiante Sephung nen inhawitawnin kan dah a, an inpan ta hriau hriau mai le, mumang lamah pawh vawi tam tak kan lo mangphan, Vawk ek Sephung ngei mai chuan thiante sephung a si tawlh dar dar lai han hmuh chu, kan tun lai Tom and Jerry film ai mahin kan hlimpui zawk a sin. Aw... kha ka Vawk ek Sephung te kha aw.

Zan Pawnto: Khatih lai hun khan zan pawntote kha a nuam thei helh helh a sin.
Kha lai Thing sat ri koh koh kha tunge ni ?
Keimah Sanghalhriama pa
Nauva thei thur ei zo tu
Engtik laiin nge ka ei zawh ?
Hmana hmana i fa lu bawk te nena in khel rik bep bep kha
A hmin nge a hel ?
A hel pawh a hmin pawh
Insualah nge inbuanah ?
Insualah pawh inbuanah pawh
Zat leh zaat.... insualah. Zat leh zaat.... insualah.

A va nuam thei laih laih tak em. Khatih laia kan School zirtirtute khan Home Work min pe ve ngai lo, kan zir chin chu School-ah min thiam tir nghal vek a, kan ban dawn apiangin Mai a lum e huiah tih kha min sawi chhuahpui ziah bawk.

Mahse, zan pawnto kha chu VDP awm chin kha chuan an phal ta meuh lova, keini a hrat fal zualte khan, khap mah se kan la pawnto lui vei rawk a le’h. VDP an lo kal ....tih leh mi In hnuai a bihruk kan rual a, Toarch Light-in min rawn en ta pup pup mai, tlan chhiat ngam ni tawh nghal lo. Hruiin min thlung khawm dul mai a. Awi ka nuu.... ti dek dek kha chu an vaw pawp zel a. Min sawi thaih a "Thana-ah kan dah ang che u, in ek in ei dawn a ni mai" an tih phei kha chuan, ko phak ni ila ka pa ka ko chiang bal ang. Khatih lai a ka pa kha, khawvel a mi zawng zawng ngamtu a ni miau a.

Tui chen: Kan khatih lai khan, kan Swiming Pool neih vete chu, fur laia tuihawk tling khawm kha a ni ve mai a. Chu tuihawk tling khawm chu, tlai School ban leh Inrinni te hi chuan lun tak a ni. Chhungte hriat lohvin chu tui tling nu tak chu tlan chung ngatin kan han pan a, thianten min thlen khalh ang tih hlauvin, ke zungpui chhuih thi sung khawpa chakin kan tlan thin, mahse a thleng hmasa kan ni ngai tak tak chuang lo. A thleng hmasaten duhtawka an chen nut sa chu tenna reng nei lovin kan han zuang thla ve tawp mai a. Tui cheng thiam nih duh vang hrim hrim khan, Beng leh Hnar leh Ka-ah a lut dawn tih hre reng chungin, mit chhing sur sur chungin kan zuang lut a. Chutih laiin aia ute an lo thleng a, tui atanga kan chhuak tur kha min lo nam pil zui leh a, thawk lak hman ni tawh nghal lo, Tui nu zet chu duh aia tam kan hak bawrh a, puar ul khawpa chu tui in chuan kan inham chhuak tawih tawih thin, mahse kan sim phal chuang reng reng lo.

Mas: Khatih laia kan Mas kha, Mas tak tak a va ni chiang em. Tlangsam a par atang rengin a Mas tan tawh a, nu leh paten thuamhnaw thar min leisak dawn bawk, halpuah leh silai lem pawh min lesak an tum. Pocket money atan thingfak kan tuak a, Ui pum tia leng lawng hi Chem ngatin kan kit a, duham luatah zawh tawk aia rit hret kan kan pu haw taih taih a, In lamah nuten min lo eh phelsak a, fak 30 Rs.1/- in kan zuar thin. Rs.10/- man kan tuak daih hman chuan Mas chu cho tak kan ni.

Mas a lo hnai ta, Hnah la hlui an siam dawn avangin, chhang funna tur leh chaw eina tur Changel hnah lain, phur fahranin daiah kan liam diah diah thin. Changel na na na ren miah lovin kan kit pawp pawp mai a, a zung thler thiam ve loh avangin hnah 30 hawn turah kung 10 laite kha kan kit thin.

Biakin chei nan Tartiang kan la ngei ngei bawk, Tartiang chu Kuva kung ang deuh hi a ni a, feet 10 chen vel hi mi pakhatin kung 10 te kan pu haw thin, Biakin hungnaah leh Biakin thuthlengah kan tung fur mai a, Pulpit sir tuakah pawh phunin, thusawitu dip phak lo tawk velin a hnah kan tawn zawm a, Baloon leh lehkha cheh mawi kan thlun beh phei chuan, Biakin chhung chu a ngaw khung tawh mai a ni

Zan tlaivar ngei ngei tur, kan hlim emaw hlim lo emaw Mas nawn kan duh chuan kan tlaivar phawt tur a ni, tih ngaihdan nghet tak kha kan nei a. Zai tha ve peih lo, Mas meipui ai ho hlei hlei kha tlaivar tum an ni a. Zing dar 3 a rik tawh chuan, Kohhran ho In tinah lutin Mas nawnna tur pawisa khawnin kan Carol thin. A va nuam thei hep hep em.

In tinah chhang ban ei tur Belpuiin kan chhum khu vut vut thin bawk a, Mas chhung zawng khan ei tur kan tlachham ngai lo a sin. Khatiang U a ma kha tunah chuan a bo zo ta.

Thang kam: U-te hnung zuiin Thingtumbu rah tlan Thangthleng kamnaah vawi duai lo ka kal ve thin. Thang en tuk chuan tho hma thei tak kan ni. Tuklo, Tawllawt a lo inhren beh ngar phei chuan kan rak teng tung mai thin. Tui tlan Sava thang kam pawh kha a nuam chiang a lawm, thang kam tukah thang enin, lui hnar atangin kan han chhuk a, Thang ngul a lo kan auh chuan "Eng tak awk ang maw?" tiin phur fahranin lung nalah kan tawlh tha zawt zawt a. Vate takngial pawh lo awk se, kan hmu lian viau tho. Ramparva ka awh tuma, Sate-in min lo ei then sak kha chu tun thlengin ka la ui.

Tlema kan len deuh-ah Sahdal thang leh Thangchep te, Beai thang kamte kha ka thiam ve tawh a, awk thei pawl ni lo mah ila a hrat pawl chu ka ni ve hrim hrim, Beai thang, Ramar leh Vahrit awh ngei ngei ka tumnaah, sazu ka awk mauh mai kha chu, nuih za lamah a kal zawk. Ka pain Thumi Fal a siam min ventir a, a ni kahtnaah Pit Sava 20 teh meuh ka delh a. a ni hnihnaah Vathu 2, a ni thumnaah Ramar ka delh tum ngat kha chuan, Thangchhuah-ah ka inngai tawp.Tunlai thalai hovin "Bawn tawp" an tih aiin a bawn zawk tawp.

Thlaam hualin Vaithang ka kam a, ka pa Mangkhawng delh aiin ka awh tam daih zawk tuma ka intihtheih zia mai chu.Thlam sawi takah chuan, Zupawl tuam kha asin nuam ni, Thlam bul Buhpawl-a Sazu riak kan han chil chhuak a, Uten Len-in an lo man chik tawt tawt mai a, zanlaiah a thau tha tha, Muk hnah nen kan han pum chhum a, riltam vawrtawpah kan han keih chhum hmawk hmawk mai chu.... awi, ka chil a la ti put.

Kilen zar te hlei hlei kha a sin nuam chu. Mau pahnih hmawrah Len hlai hlep hlawp kan tawn bet a, Kilen zarna mau tun chhuah remchang turin, Mau ban pahnih, kawng chen vela sang kan phun a, a hmawrah mau tlawn pakhat kan kham a, Vaki liamna thin kawnah, Vaki rual lo liam changin kan thu khar mai a, "Ki ki" a tih ri kan hriat tawh chuan, thawk pawh kan thaw tha ngam tawh lo, beiseih ang ngeiin kan Kilen zar a rawn su ta, kan mau tun pahnih chu insi rawpin kan khawm a, Lena Vaki tang te teng tung chu Leiah kan han tluk a, an thlawk chhuak leh hman ang tih hlauin, an Luah kan seh sawk sawk tawh mai a ni. Nuam tak a ni. Vanneih phei chuan Vahui rual pawh man chang pawh a awm a sin.

Sava veh: Sava veh tur awm tawh lohna rama kan chen hnu hian, kan tleirawl ve ek ek hun a, sava veh nuam kan tih theih zia kha. A ruka ngaihzawng neih lai ngei mai khan, ngaihzawngte tui chawi en thlak pahin, Tuikhur kawng chhakah, Sava thawm leh Hmeichhe Tin khai ri kan ngaithla kawp a, a ruka kan ngaihzawngte kan chan chhuah phei chuan, Sava reng kan ngaihtuah tawh ngai lo, kan be ngam pawh chu a ni lem hlei lo a, aw kan han thian kharh a, an rawn hawi chhoh zauh chuan, kan lo lawm ve veng veng mai nia maw le.Sava kan perh thlak tawh phei chuan, a hmul kan pawt thawt a, an hmuh ngei tur khan kan han chhem leng chem chem mai chu, min ngaihsan ve hmel khawp thin a sin. Tlaiberh, Tukhumvilik, Chhawlhring, Kolrit tih ang vel kha chu ka perh thla ve nual tawh.

Tum khat chu ka U nen, kan In bul Zawngtah kunga Thizil Sava fu khawm kan perh a, an thlawk huk a, kan bula inchhawng chu an su ta tuk tuk mai a, kan bul velah an rawn tla tawp tawp mai a, chutia Sava tla kan chhar ta nghauh nghauh mai chu mumang a ang rum rum zawk. Chhum zing chuai chuai avang khan, kha In chhawng var vo kha chhum emaw an ti ni ngei tur a ni.Tunah hian khang Thizil Savate kha khawiah nge a awm tak ang aw, an thawm hriat tur lah a awm der tawh si lo.

Sangha man: Sangha man rau rauah, Ru leh Hlingsi raha Sangha man ai chuan Chinaia man kha a nuam fe zawk. Tum khat ka Ute nen Hlingsi rahin Sangha kan vua a,Hlingsi rah chu kan chhum hmin a, chu Lui teah chuan a tui kan leih a le’h, a phuan ta bulh bulh mai, lui dung tluan chuan a var vo mai a, Hlingsi phuan kara Sangha rui man chu buaithlak tak a ni, a phuan a reh tawh chuan Sangha an lo harh leh tawh si a, kan ei khawp pawh kan man ta meuh lo niin ka hria.
Middle School kan kal lai a, Picnic-a kan kal a, Chinai hmanga Sangha kan vuak kha chuan kan man tam khawp mai. Chu aia nuam zawk chu, ka pa nen nghafuan kan ven tum kha a ni. Nghalim rual, dum khup mai, Lui te hnar lamah an lo tui tliar tliar a, thawm dim em emin kan lo thlir a, an tui zo ta maw tihah chhak lam atangin kan hnawt thla a, kan Bawng dawhah an tla per sup sup mai chu, NLUP dawng ai mahin kan hlim zawkin ka ring. Sangha Tui, a tui chhuah tawh, Tui ami ruh leh chu tih chi loh tak a ni, chhum mah ila a hmin thei tawh reng reng lo nia.

Hlawh tlem: Pocket money atan inhlawh kha kan hrat khawp a. Inhlawh azawnga ka inhlawhna hlawk lo ber chu, Forest Department-in Road Side plant an phunna tur, phelsepa a hungna tur kan siam tum kha a ni. Mau sah chawp, phel chawp, bial nalh tak hungin pakhat hung man Rs.5/- a ni. Nilengin 5 ka hung ve hman a, tlaiah a en dik tu a lo kal a, ka thil hung chu chhia a ti ngang a ni ang, a nam thlu ta mawlh mawlh mai a, pakhat chiah min zuah sak a, a tuk zingah phur fahranin hlawh la turin a Inah kan kal a, ka thil hung chu a lung thlu tak tak chuang lo, khawngaih hlawh Rs.2/- min pe.

Saihlum hrual pawh kha a hlawk lo khawp mai, 1000 kha Rs.1/- in kan hralh thin a, zingkarah Tlumpi lei tih so umin, thiante hmakhalh tum reng rengin, khaw vawt karah kan tlan chawn chawn a, hlum so lum vat vat kan han sawk tan tan a, kut chat rum khawpin kan hrual thin a nih kha, thianten vawikhatah pali te an hrual theih laiin, pahnih chauh kha mum tha lo zetin ka hrual chhuak ve thei a, Rs.1/- man hrual chhuah chu hautak deuh a ni.

Mahse, Pioneer (Santal) Camp-a Antam zuara, "Ka pu, sabji lei duh em" tia kan luh dak dak te, Ankhapui leh Hmarcha zuara Bazar kawng sira ka thutpui tumte kha chuan Rs.10/- hi chu kan hum thlan ve dup thin a nih kha maw le.

Tlangsam bawh: LP School tlangah, at huai kan ti dawng nge, hlauhna reng reng nei lo khan, a tangkaina pawh awm miah lovah, Tlangsam phul kha, dul khem nuanin kan bawh thla thin a nih kha, pem damdawi lah chu Japan hlo a tha tiin, a tui kan nuai chhuak a, kan sawr mawlh mawlh zel mai maw le.

Chawhmeh zawn: Thlasik chul ram chawhmeh zawnga chaw fun nen kan thawk chhuak thinte kha, lung a va ti leng ve tho em. Tumbu, Aidu, Phuihnam chawr no, Chingit zik no, Thingthupui zik no te nen ip te puar laha kan ah haw theih chuan mi hlawhtling hawin kan haw a, kan chawhmeh hawn tui lam ai mahin a boruak kha a ni hlimawn chu.

Chakai meichher chhit: Dai ami Aibuh kan chhat a, chawhnu her lamah kan rawh rim nam cham cham a, kan thler sin sang mai a, Ip te puar lahin lui lamah chaw fun nen kan liampui a, Lui dungah Lungin kan delh thla zauh zauh a, khaw thim nghakin meipui kan chhep a, meichher tur mau pum tha satin, a chhungah Khawnvartui kan thun a, puanin kan hnawh tawt a. kan peih fel veleh chaw fun kan phawrh a, Bekang ro leh Nghathu fun kan thet nam hak a, zan thim hnuaiah Lui tui luang ri kar kar ngaithla chungin, puar lahin kan ei thin. Khua a thim tha ta maw tihah Chakai man turin Lui dung kan zawh chho ta, Aibuh kan chah ngei mai kha, Chakai bawpui lian fahran mai khan a lo chep hriau hriau lai kha kan man chat chat mai a, Ai ipah kan khung nghauh nghauh mai kha chu nuam ve tak a ni. Mahse man tam tawh chuan, Ai ip ak tu nih kha a nuam lem lo. Chakai thli kha kapah a luang thla a, kap thip hlurin kan kal hnak hnak thin.

Sawi vek sen pawh a ni lo, Thlasik apianga Antam tui pek tur Tui, Tui um pahnih khirha, tui kan chawi tang tang lai te, Tui um Culture pelh hnua, Plastic Galon kan put khuar dawk dawk thin ziate. Dai bula Chaihchun Lu bur tiat tiat ka chaih haw thin te, Telhawng pa vai-a Vawk kawng kan zawh kut kut thin te, Pioner Camp-a Ata ei bang chang a, chawlhni tlaia thiante nen kan phei dam dam thin ziate kha, kan boruak hip chu sang lo ve tak a ni.

Pastor Bial Naupang Sunde School khawmpui kan lak nat thin zia leh nawm theih zia kha aw.., khatiang khawmpui kha khawmpui zawng zawngah a la pui ber awm e. Veng thenawmah ke ngatin nilengin kan kal thin, Pakhatna kan nih hlauh phei chuan World Cup Champion aiin a nep chuang lo a sin.

Nu leh pate Buh lak sa, Fasuar-a kan lo pal darh chuai chuai thinte pawh khan lung a va ti leng tak em, Tunah chuan Fasuar chu a lem nen meuha sawi fiah a ngai ta. Kan kawmthlanga kan Ar leh Ramar kan insualtir te pawh kha, tun lai mite tan chuan thawnthu ang a ni ringawt. Kar tawp holiday hmang tura zirtawp ni apianga, tlai School ban veleha, Lo lama riak tura, feh kawnga kan kuk thla noh noh thinte hlei hlei khan ka lung min len. Tunah chuan Chhekin a awm tih pawh hre lote zingah kan khawsa ta si a.

3 comments:

faka said...

I thil sawi tam zawk hi chuan ka lung an tileng ve phak tlat mai. Ngaihnawm hle mai.

Anonymous said...

Ni e hei a lunglenthlak khawp mai. Han ziak zel teh khai

Te-a said...

lung a len loh hi chuan sawi belh tur hi a vang.